MỘC BẢN SÁCH “HẢI THƯỢNG Y TÔNG TÂM LĨNH” CỦA BẢO TÀNG BẮC NINH ĐƯỢC CÔNG NHẬN LÀ BẢO VẬT QUỐC GIA

Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam vừa ký Quyết định số 2198/QĐ-TTg ngày 25-12-2021 công nhận 23 bảo vật quốc gia (đợt 10, năm 2021), trong đó có Mộc bản sách “Hải Thượng y tông tâm lĩnh” của Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh.

Bộ mộc bản ở Bảo tàng Bắc Ninh hiện có 1.183 ván, trong đó có 1.024 ván được khắc 2 mặt và 159 ván khắc 1 mặt, nội dung khắc lại bộ sách y học nổi tiếng Hải Thượng Y tông tâm lĩnh (những lĩnh hội tâm huyết về ngành y của Hải Thượng) của Đại danh y Lê Hữu Trác (1720-1791). Bộ sách được Lê Hữu Trác biên soạn, bổ sung, chỉnh lý trong vòng 30 năm (khoảng 1740 – 1770) gồm 28 tập, 66 quyển, nói về lý, pháp, phương, dược và biện chứng luận trị về nội khoa, ngoại khoa, phụ khoa, sản khoa, nhi khoa, đậu sởi, nhãn khoa, thương khoa, cấp cứu và cả đạo đức y học, vệ sinh phòng bệnh v.v…  Đây là bộ sách thuốc đồ sộ nhất của nền y học dân tộc thời kỳ trung đại, cho đến nay vẫn còn giữ nguyên giá trị. Năm 1791, khi Lê Hữu Trác mất, cuốn sách quý có nguy cơ thất truyền. Đến thời vua Tự Đức (1848 – 1883), nhà sư Thích Thanh Cao khi ấy trụ trì chùa Đồng Nhân (Đồng Nhân tự), nay thuộc phường Đại Phúc, Thành phố Bắc Ninh, do cơ duyên đã dày công sưu tầm đầy đủ nội dung bộ sách từ nhiều nguồn khác nhau, sau đó hội bàn với các danh y khác khảo đính lại bản thảo và tiến hành cho khắc ván. Việc khắc ván, in sách được thực hiện tại chùa Đồng Nhân dưới sự chỉ đạo của thiền sư Thích Thanh Cao, đến  năm Hàm Nghi nguyên niên thì hoàn thành (1885).

Bộ mộc bản sách Hải Thượng y tông tâm lĩnh hiện Bảo tàng Bắc Ninh quản lý, bảo quản là hiện vật gốc, duy nhất. Ngoài bộ mộc bản này, trong nước và thế giới không có bộ nào khác. Từ khi hoàn thành việc khắc bản đến nay (2021) đã 137 năm, bộ sách Hải Thượng y tông tâm lĩnh đã được phổ biến rộng rãi và được dịch thuật phát hành và trở thành bộ tùng thư về y dược học cổ truyền của Việt Nam.