BA PHO TƯỢNG TAM THẾ CHÙA LINH ỨNG

 Ngày 30 tháng 12 năm 2013, Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam đã ký Quyết định số 2599/QĐ-TTg cộng nhận 37 bảo vật quốc gia đợt 2 trong đó có Ba pho tượng Tam Thế (thời Lê Trung Hưng) hiện lưu giữ tại chùa Linh Ứng, thôn Ngọc Khám, xã Gia Đông, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh.

Bảo vật quốc gia Ba pho tượng Tam Thế chùa Linh Ứng

(Thôn Ngọc Khám, xã Gia Đông, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh)

Chùa Linh Ứng xưa thuộc thôn Ngọc Khám, tổng Tam Á, huyện Siêu Loại, phủ Thuận thành; nay là thôn Ngọc Khám, xã Gia Đông, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh. Theo văn bia hiện còn lưu giữ tại chùa có tên “Trùng tu Linh Ứng tự gác chung bi”, niên đại “Hoằng Định 13” (1612), nội dung cho biết rõ chùa Linh Ứng được dựng vào thời Trần, là một trong những danh lam cổ tự với quy mô lớn trong vùng Dâu- Luy Lâu. Năm 1612, chùa được trùng tu, tôn tạo lớn: làm gác chuông, dựng bia đá, trùng tu tiền đường, hậu đường, thiêu hương, tam quan, 28 gian hành lang và trùng tu tượng Phật 37 pho, ngày 19 tháng 11 năm 1612 khai quan khánh thành công trình “Đại Pháp” này.

         Ba pho tượng Tam Thế (còn gọi là Tam Thế Tam Thiên Phật - chỉ Phật Quá khứ, Hiện tại và Vị lai) của chùa Linh Ứng được tạo tác cơ bản là giống nhau, cùng chất liệu bằng đá xanh; tượng có kích thước rất lớn (cao cả bệ là 2,59m). Tượng được tạo tác toàn thân trong khối đóng kín, có thân hình nở nang to lớn với nét chạm to khoẻ phóng khoáng. Tượng được cấu tạo bởi 3 phần (thân tượng, đài sen và bệ tượng).

     Thân tượng được tạc bằng đá khối với thân hình to lớn nở nang trong tư thế ngồi thiền định tư thế “bán kiết” trên toà sen; đầu to, sọ nở, tóc xoắn ốc, đỉnh nổi nhục kháo. Khuôn mặt Phật tính, đầy đặn, phúc hậu, lông mày cong lá liễu, mắt khép hờ nhìn xuống nhân từ, miệng mỉm cười độ lượng, tai to dài chảy. Thân hình nở nang, vận pháp y với 3 lớp mềm mại: Lớp áo ngoài choàng qua bờ vai, lớp trong phủ kín toàn thân, lớp trong cùng phía trên để hở ngực đeo dây “anh lạc”, phía dưới thắt  “con ro”, diềm áo ngoài chạm chìm hoa cúc và hoa sen .Tay phải hai tượng bên giơ lên trong tư thế kết ấn, tay trái để nhẹ nhàng trên đùi, còn tượng ở giữa hai tay lồng vào nhau đặt ngửa trong lòng.

      Đài sen cũng làm bằng đá thể khối lớn (đường kính lớn nhất 2,15m, cao 0,41m) với 3 lớp cánh sen xen kẽ nhau to mập nở rộ. Lớp cánh sen trên cùng để trơn, lớp giữa các cánh sen được chạm nổi hình “rồng đơn” xen kẽ với “ rồng đôi” chầu vào viên ngọc đang toả sáng, lớp cánh sen dưới chạm nổi rồng chầu ngọc xen kẽ với hoa cúc dây. Rồng có thân hình mập mạp, mình trơn không vẩy, đầu có mào bờm tóc bốc lên cao với nét chạm khắc công phu, chau chuốt, tinh xảo, nghệ thuật.

       Bệ tượng được chia làm ba phần: trên cùng đỡ đài sen được làm theo kiểu trụ tròn bẹt, chạm nổi đôi rồng lớn đang chầu vào một viên ngọc; rồng đầu có tai thú, sừng có ngạc, bờm râu và tóc dài, mắt lồi to, miệng há rộng để lộ răng; trên thân rồng có vảy đơn, sống lưng có vây dựng cao; chân trước có 3 móng sắc cong quặp và 1 móng choãi sau. Phần bệ ở giữa được tạo tác thành 2 lớp cánh sen to mập, đầu mỗi cánh sen chạm nổi mây cuộn, hoa cúc. Phần bệ cuối cùng tiếp đất được tạo theo kiểu bát giác ba cấp: trên cùng các mặt bên tạo thành 4 ô chữ nhật to và 4 ô chữ nhật nhỏ, được chạm nổi đề tài “tứ linh tứ quý” gồm long, ly, quy, phượng, tùng, trúc, cúc, mai với đường nét chau chuốt tỉ mỉ; cấp tiếp theo bề mặt trên chạm nổi hoa dây, các mặt bên cũng tạo thành 4 ô chữ nhật to và nhỏ, chạm nổi đề tài “mã hoá long” xen kẽ với “rồng chầu ngọc”; cấp bát giác cuối cùng tiếp đất chạm rồng chầu, sóng nước “thuỷ ba”, “chân quỳ” với các lớp cánh sen xếp úp chau chuốt, tinh xảo.  

       Với giá trị to lớn, Ba pho tượng Tam Thế chùa Linh Ứng đã trở thành bảo vật vô giá trong kho tàng di sản văn hóa của tỉnh Bắc Ninh và đất nước ta./.