CHIẾC CẦU THANG ĐÁ ĐÌNH LÀNG ĐÔNG YÊN TẠI BẢO TÀNG TỈNH BẮC NINH

      Tại khuôn viên trưng bày ngoài trời Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh dựng một chiếc cầu thang đá mang ký hiệu BTBN 1566. Hiện vật này có nguồn gốc xuất xứ từ di tích đình làng Đông Yên, xã Đông Phong, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh.

Cầu thang đá (niên đại thế kỷ XVII) lên thượng cung đình làng Đông Yên, xã Đông Phong, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh

      Đông Yên xưa gọi là Đông Khang thuộc tổng Mẫn Xá, huyện Yên Phong, phủ Từ Sơn, xứ Kinh Bắc. Đình làng Đông Yên từ lâu đã nổi tiếng và lưu truyền trong dân gian bằng câu ca:

“Thứ nhất là đình Đông Khang

Thứ nhì đình Báng, vẻ vang đình Diềm”.

       Ngôi đình cổ đệ nhất Kinh Bắc này đã bị phá huỷ hoàn toàn trong kháng chiến chống Pháp (1947). Người dân Đông Yên còn ngậm ngùi nuối tiếc và nhớ như in ngôi đình của làng mình với quy mô đồ sộ, kiến trúc, chạm khắc đẹp. Hiện nay tại khu vực đình còn lại những viên gạch rồng mang phong cách nghệ thuật thế kỷ 16 - 17, những dấu ấn còn lại của ngôi đình xưa.

      Trong khi cuộc kháng chiến chống Pháp còn đang ở giai đoạn quyết liệt, vào năm 1952 trên nền đình cũ, 3 gian đình mới được địa phương dựng lên để làm nơi thờ thành hoàng làng. Năm 1991, 3 gian 2 chái Tiền tế được xây dựng nối liền với 3 gian cũ tạo thành một toà có mặt bằng kiến trúc chữ Đinh, quay hướng Nam. Vật liệu kiến trúc đình bằng chất liệu truyền thống: Gỗ, gạch, ngói. Phía trước xây cột đồng trụ, bộ khung đình được bào trơn đóng bén.

       Năm 2003, nhân dân địa phương đã trùng tu, tôn tạo ngôi đình với quy mô lớn trên nền xưa đất cũ. Hiện nay, tại khu vực đình vẫn còn dấu tích nền móng của tòa Đại đình với chiều dài 28,5m, chiều rộng là 16,5m, diện tích là 470,25m² đã cho thấy quy mô đồ sộ, bề thế của ngôi đình xưa.

      Hiện đình Đông Yên là một tòa Đại đình lớn, có kết cấu kiến trúc kiểu chữ nhất, gồm: 3 gian 2 chái, 4 mái đao cong mang dáng vẻ truyền thống. Tòa Đại đình được dựng trên cấp nền có chiều dài 20,2m, chiều rộng 12,3m, diện tích 248,46m². Hệ thống khung chịu lực được làm bằng chất liệu hiện đại, liên kết với nhau bởi 6 hàng cột ngang, 4 hàng cột dọc. Cột cái có chu vi là 1,3m, cột quân có chu vi là 1,0m, khoảng cách giữa cột cái với cột cái là 4,8m. Từ cột quân đến cột hiên là 2,7m. Chiều cao từ thượng lương đến nền là 5,8m. Gian giữa rộng 4,4m, gian bên rộng 4,1m, chái rộng 3,5m. Vì nóc của Đại đình được làm theo kiểu “con chồng, giá chiêng”. Trên các bộ phận như cầu đầu, con chồng, bẩy hiên đều được đắp nổi hoa lá cách điệu. Phía trước Đại đình mở cửa bức bàn “thượng song hạ bản” ở 3 gian giữa, hai gian bên xây gạch có trang trí cửa sổ tròn hình chữ Thọ. Phía trước Đại đình là khoảng sân rộng được lát gạch sạch sẽ, tiếp đến là vườn, ao và cây đề cổ thụ hàng trăm năm tuổi. Bên trái Đại đình là 3 gian nhà khách mới được xây dựng trong những năm gần đây, để phục vụ cho những ngày lễ hội của đình.

        Căn cứ vào thần tích và sắc phong ở đình cho biết nhân vật thờ ở đây là Tướng công Lê Phụng Hiểu “Lê Đô Thống Thượng đẳng thần” và Đức thánh mẫu “Trinh liệt Phương Dung Hoàng Thái hậu Thượng đẳng thần” (Lê Tố Nương).Lê Phụng Hiểu là danh tướng thời Lý, có công giúp vua Lý Thái Tông dẹp loạn “Tam vương” vào năm 1028, đánh tan giặc Chiêm Thành vào năm 1044. Ngoài ra, đình Đông Yên còn thờ vị Quận công họ Ngô, người có nhiều công lao với quê hương, làng xóm.

       Tài liệu, hiện vật còn bảo lưu được ở đình làng Đông Yên giá trị hơn cả là 13 đạo sắc phong thần, sắc có niên đại sớm nhất vào năm 1783, muộn nhất vào năm 1924. Hệ thống hoành phi, câu đối cổ lòng văn khắc chữ Hán, hương án gỗ và các loại bình hương, lọ độc bình gốm, sứ đẹp… tất cả đều có niên đại thời Nguyễn. Ngoài ra tại khu vực đình làng Đông Yên còn có một cây đề cổ thụ to lớn ước khoảng 400 - 500 tuổi. Đặc biệt, trong khuôn viên đình làng Đông Yên có một chiếc cầu thang đá niên đại thời Lê Trung Hưng (thế kỷ XVII) dùng để dựng ở trước cửa lối lên xuống thượng cung. Chiếc cầu thang này được tạo tác từ đá xanh nguyên khối, kích thước dài 127cm, rộng 31cm, dầy 19cm, bề mặt cầu thang để thô, không trang trí hoa văn. Cầu thang chia làm 3 bậc, đầu bên dưới nhọn cắm xuống nền đình, đầu bên trên hơi vát để tựa vào ngưỡng cửa lối lên thượng cung. Đây là hiện vật độc đáo, hiếm thấy ở các ngôi đình cổ khác trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh.

       Năm 2010, nhận thấy tầm quan trọng của chiếc cầu thang đá này chi bộ, chính quyền và nhân dân thôn Đông Yên đã hiến tặng Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh hiện vật kể trên, góp phần gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị những di sản văn hóa vật thể độc đáo của quê hương, đất nước trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc hiện nay./.