Đá kê bậc lên xuống tạo tác thời lý ở di tích chùa Dạm

       Chùa Dạm (Thần Quang tự) được xây dựng ven sườn núi phía nam của dải núi Dạm thuộc khu phố Tự Thôn, phường Nam Sơn, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh.

      Theo các nguồn thư tịch cổ cho biết: Năm Quảng Hựu thứ nhất, 1085 Hoàng Thái Hậu Nguyên Phi Ỷ Lan khi dạo chơi Đại Lãm Sơn có ý định xây dựng chùa. Năm 1086, vua Lý Nhân Tông ra lệnh xây dựng chùa. Năm 1087, Vua Lý Nhân Tông đích thân thăm ngôi chùa đang xây dựng mở tiệc làm thơ “Lãm Sơn dạ yến”. Mười năm ròng rã, đến năm 1094, chùa Dạm mới hoàn thành được vua ban 300 mẫu ruộng tự điền để nhà chùa hoa lợi hương khói và 7 gia đình ở dưới núi được giao việc chuyên đóng mở cửa chùa.

       Chùa Dạm được biết đến như một đại danh lam cổ tự, một ngôi chùa với 99 gian bề thế với tổng diện tích khoảng 8.400m2.

      Vào thời Trần, đời vua Trần Anh Tông ghé thăm chùa Dạm có thơ họa về quy mô to lớn của chùa.Còn dân gian vùng Dạm vẫn truyền nhau bài vè ca ngợi qui mô to lớn của chùa Dạm:

      “M­ười rằm trăng láu

M­ười sáu trăng treo

M­ười bẩy phẩy gi­ường chiếu

M­ười tám đóng xong cửa chùa Dạm”

        Từ năm 2009 đến cuối năm 2014, lần đầu tiên trong lịch sử khảo cổ học Việt Nam lộ diện một khuôn viên kiến trúc phật giáo thời Lý được tiến hành khai quật tổng thể và triệt để trên quy mô lớn. Kết quả khai quật khảo cổ học đã phát hiện 4 cấp nền được kè đá tảng cùng với đó là nhiều đá kê bậc lên xuống tại các cấp nền. Đá kê bậc lên xuống tạo tác thời Lý (thế kỷ XII-XIII) tại chùa Dạm đang được trưng bày tại Bảo tàng Bắc Ninh được phát hiện trong đợt khai quật khảo cổ học chùa Dạm năm 2011, có kích thước chiều dài 58 cm x 52 cm, chiều cao  45 cm. Từ những hiện vật được phát hiện trong quá trình khai quật khảo cổ học chùa Dạm, trong đó có hiện vật đá kê bậc lên xuống, bước đầu cho thấy chùa được xây dựng là một quần thể kiến trúc, gồm 4 lớp kiến trúc xây cao dần vươn lên theo độ cao sườn núi. Mỗi lớp kiến trúc có nhiều công trình khác nhau, trong đó chùa chiếm vị trí trung tâm. Các kiến trúc tháp đá, cột đá nằm trong tổng thể chung của khu di tích, dấu tích các trụ sỏi tìm được mang kỹ thuật và vật liệu thời Lý, đã cho thấy quy mô ngôi chùa thời Lý được xây dựng to lớn trên toàn bộ mặt bằng khu di tích. Ba cấp dưới là kiến trúc chùa. Cấp cao nhất là đền thờ Linh Nhân Hoàng thái Hậu, mẹ vua Lý Nhân Tông người xướng xuất xây dựng chùa. Mặt bằng chùa thuộc loại hình kiến trúc “tiền Phật hậu thánh”. Với diện tích khai quật còn khiêm tốn nhưng kết quả khẳng định đây là khu di tích được khởi dựng thời Lý như lịch sử đã ghi chép và tồn tại qua năm tháng cho đến ngày nay.

Đá kê bậc lên xuống tạo tác thời Lý trưng bày tại Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh