Chiếc áo tù của người chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày tại nhà tù Phú Quốc

       Ngày 8/6/2023, Bảo tàng Bắc Ninh tiếp nhận một kỷ vật của ông Nguyễn Thế Nghĩa, quê phường Đình Bảng, thành phố Bắc Ninh hiến tặng. Đó là chiếc áo tù ông đã mặc trong những ngày tháng bị giam cầm ở Nhà tù Phú Quốc, được ông gìn giữ suốt nửa thế kỷ.

Cựu tù binh Nguyễn Thế Nghĩa và vợ trao chiếc áo “báu vật” cho cán bộ Bảo tàng Bắc Ninh

       Chiếc áo tù của ông Nghĩa được phát năm 1973 để mặc khi bị giam tại nhà tù Phú Quốc. Áo có chiều dài 75 cm, chiều rộng vai áo 49 cm,là loại áo nilon dài tay, cổ tròn (có thể bẻ được), có hàng cúc ở giữa, 2 vạt áo may 2 túi. Tuy nhiên, do tra tấn đánh đập và mưa nắng nên áo không còn lành lặn, thủng vá nhiều chỗ. Ông đã cắt 2 tay áo để may quần cộc, tháo 2 túi áo để làm mụn vá. Ngực trái của áo ghi số tù 11825 đã bị mờ được ông tô lại. Phía sau lưng có ghi chữ “tù binh” viết tắt (TB). Đặc biệt, trên ngực áo có 2 miếng vá giả để dấu lá cờ Đảng và ảnh chân dung Bác Hồ vẽ bằng máu của mình và đồng đội, ông có ý định mang về trao cho gia đình liệt sĩ Lê Đức Thiện - người được ông tổ chức kết nạp Đảng trong tù trước lá cờ Đảng và chân dung Bác Hồ, sau đó đồng chí đã đấu tranh tự mổ bụng hy sinh. Khi trao trả tù binh, trong khi tất cả anh em đều vứt bỏ lại chiếc áo tù của mình thì ông vẫn cầm chặt chiếc áo tù rách rưới trong tay và đó là “báu vật vô giá”mà ông còn giữ lại đến ngày nay.

        Ông Nghĩa cho biết thêm: Quần xà lỏn, áo tù làtrang phục hàng ngày của tù nhân tại nhà tù Phú Quốc trong kháng chiến chống Mỹ, chủ yếu là mặc quần cộc cởi trần. Sau khi bị bắt giam, các ông phải làm thủ tục: cạo đầu, chụp ảnh với số tù, lăn tay để làm căn cước tù phiến cộng và được phát quần áo, khăn mặt, bàn chải, kem đánh răng, xà phòng để sinh hoạt hàng ngày. Mỗi năm, tù binh được phát 2 bộ quần áo và đồ dùng cá nhân nhưng thường bị cắt xén hoặc chờ đến khi có phái đoàn ra đảo kiểm tra mới được phát. Chính vì vậy, anh em tù phải đấu tranh đòi giải quyết chế độ. Tùy mức độ đấu tranh củatừng phân khu trại giam mà số lượng quần áo tù được phát mỗi trại một khác. Số ít trại được phát 2 bộ/năm, đa phần các trại 2- 3 năm không được phát. Về chất liệu: đa số là giống nhau, chủ yếu là loạivải thô, mỏng, màu nâu (gụ). Số ít trại được phát quần áo vải bao bố, nilon. Về kiểu dáng: chủ yếu là áo bà ba, cổ tròn, tay ngắn, 2 vạt áo may 2 túi, cũng có trại có kiểu áo khác. Quần chủ yếu là quần cộc. Trên áo phía trước ngực trái có ghi số tù nhân, phía sau lưng ghi chữ tù binh viết tắt (TB).

       Ở trong tù do thời tiết mưa nắng, do tra tấn đánh đập hàng ngày, cộng thêm chỗ ăn ở bẩn thỉu, không được thay giặt thường xuyên nên quần áo thường cáu bẩn lại, rận rệp khắp nơi, tù nhân phải mang quần áo phơi trên mái tôn nhà nóng bỏng nên rất nhanh rách. Khi quần áo rách chưa được phát quần áo mới, anh em tù tự may vá lại. Mụn vá lấy từ những quần áo rách nát, rồi lấy nhựa cao su dán lại, làm cách này chỉ 1 - 2 lần giặt là miếng vá bong ra. Sau này anh em tự làm kim và rút sợi chân màn tuyn làm chỉ may vá được lâu hơn.

       Ông Nguyễn Thế Nghĩa sinh năm 1945 tại quê hương Đình Bảng (Từ Sơn, Bắc Ninh). Năm 1967, ông nhập ngũ lên đường vào Nam chiến đấu. Ngày 1/4/1970, ông bị địch bắt đày ra đảo Phú Quốc. Gần 4 năm bị tù đày tại nhà tù Phú Quốc, ông bị địch đã tra tấn đánh đập bằng nhiều trận đòn ác liệt, có lần bị tên Bảy Nhu đục gãy 4 răng cửa. Tuy nhiên, trong những lúc bị địch đàn áp anh em tù cùng đoàn kết nhau lại, thành lập tổ chức đảng để lãnh các phong trào đấu tranh. Ông bắt liên lạc với các đảng viên, thành lập chi bộ đảng trong tù và được bầu làm Bí thư Chi bộ phân khu 11, tiếp tục lãnh đạo các phong trào đấu tranh ở trong tù cho đến ngày được trao trả tự do.

       Hòa bình lặp lại, ông đi khắp nơi, hỏi thăm nhiều đồng đội về gia đình liệt sĩ Lê Đức Thiện để trao lại 2 kỷ vật trên nhưng không có thông tin. Ông đã cất giữ chiếc áo tù, lá cờ Đảng và ảnh Bác Hồ cẩn thận. Vào những ngày lễ kỷ niệm, ông mang lá cờ Đảng và hình ảnh Bác Hồ kính yêu nhuốm máu của mình và đồng đội ra xem rồi gói lại cẩn thận. Hiện nay, lá cờ Đảng và ảnh Bác được lưu giữ trang trọng tại Bảo tàng Hồ Chí Minh. Còn chiếc áo ông hiến tặng Bảo tàng quê hương Bắc Ninhđể trưng bày giới thiệu về truyền thống lịch sử đấu tranh cách mạng cho thế hệ trẻ hôm nay và mai sau.