CHÓP ĐÁ THỜI LÊ TRUNG HƯNG (TK XVII - XVIII) Ở CHÙA LÀNG PHẢ LẠI

       Chùa làng Phả Lại, xã Đức Long, thị xã Quế Võ có tên chữ là “Cổ Am tự” sau đổi là “Thiên Phúc tự”. Theo “Bắc Ninh phong thổ tạp ký” chùa xưa có 100 gian, thời Lý Thần Tông được xây dựng trên ngọn núi Phả Lại rộng hơn 40 mẫu bao gồm: Chùa Phật, chùa Hộ, chùa Am, tam quan nội, tam quan ngoại, điện kính thiên, gác chuông, gác trống, tăng thất, nhà khách… Trụ trì chùa Phả Lại là hai thiền sư tài giỏi Dương Không Lộ và Nguyễn Minh Không. Núi chùa Phả Lại là nơi phong cảnh đẹp nổi tiếng còn được lưu truyền qua các áng thơ văn cổ. Thời kỳ kháng chiến chống Pháp chùa Phả Lại bị phá hủy, đến năm 1958 nhân dân địa phương xây dựng lại đền, chùa liền kề nhau trong một quần thể di tích nối liền nhau gồm 2 tòa: 5 gian Tiền đường và 3 gian Tiền tế nối với 2 gian Hậu cung để thờ tự.

       Đền, chùa thờ Phật và hai vị Quốc sư triều Lý là Dương Không Lộ và Khổng Minh Không (hay Nguyễn Minh Không). Theo thần tích thì hai vị tổ sư này từng đến chùa Cổ Am cư trú, sau đó cùng nhau theo học về đạo Phật ở các chùa Thảo Đường và chùa Hạ Trạch. Sau khi tu hành khổ hạnh và đắc đạo, hai ông trở về chùa Cổ Am và nhà sư Khổng Minh Không lấy đây làm nơi trụ trì. Ông đã đi quyên đồng đúc chuông làm “An Nam tứ đại khí”. Ông còn vào kinh chữa bệnh cho vua Lý Thánh Tông và được vua trọng thưởng.

       Đền, chùa Phả Lại hiện còn bảo lưu được một số hiện vật thời Lê, thời Nguyễn như: Tượng Thánh, bia đá và nhiều đồ thờ tự bằng chất liệu khác nhau như gỗ, đồng, sành, sứ; tấm bia đá có niên đại Chính Hòa (1680) nội dung ghi lại việc trùng tu tôn tạo chùa quy mô lớn vào thời Lê Trung Hưng và 3 đạo sắc phong do các đời vua ban tặng vào các năm 1887, 1909 và 1924. Đặc biệt vào năm 2006, dựa theo lời kể và trí nhớ của các cụ cao niên trong làng Phả Lại, Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh và Ban quản lý di tích chùa Phả Lại đã tiến hành khai quật ở vị trí gần khu vực chùa Phả Lại và phát hiện được chóp đá ở độ sâu cách mặt đất 3m. Chóp đá xưa kia được để ở trong chùa Phả Lại, sau đó do thời gian và do chiến tranh tàn phá nên hiện vật bị vùi lấp dưới lòng đất gần khu vực chùa Phả Lại. Căn cứ vào kiểu dáng của chóp đá và những hiện vật cùng thời còn lưu giữ được trong chùa thì hiện vật có niên đại vào khoảng thời Lê Trung Hưng (thế kỷ XVII - XVIII). Chóp được tạo tác từ đá nguyên khối, thân hình lăng trụ tứ giác, mặt hình thang cân, trên đầu chạm ô hình vuông có gờ xung quanh. Kích thước của chóp đá: Rộng cạnh trên: 57cm; rộng cạnh dưới: 83cm; Cao: 58cm. Chóp đá chùa Phả Lại là một hiện vật có giá trị văn hóa lịch sử và giá trị nghệ thuật. Đây là hiện vật gắn liền với ngôi chùa Phả Lại cổ kính đồng thời còn gắn với mảnh đất Phả Lại - một mảnh đất có vị trí trọng yếu trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc nói chung và của tỉnh Bắc Ninh nói riêng.

Chóp đá (niên đại thế kỷ XVII - XVIII) chùa làng Phả Lại, xã Đức Long, thị xã Quế Võ

       Với những giá trị trên, tháng 11 năm 2006, Ban quản lý di tích chùa Phả Lại cùng nhân dân nơi đây đã hiến tặng Bảo tàng Bắc Ninh hiện vật trên để phục vụ công tác nghiên cứu và trưng bày nhằm góp phần gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị những di sản văn hóa vật thể độc đáo của quê hương, đất nước trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay./.