Trống đồng Quế Tân

Trống đồng Quế Tân do Chi đoàn thanh niên thôn Đông Viên Thượng, xã Quế Tân, huyện Quế Võ (nay là khu phố Đông Viên Thượng, phường Quế Tân, thị xã Quế Võ) phát hiện trong quá trình đào đất làm mương ở tư thế ngửa, độ sâu 0,50m cách mặt đất vào ngày 12/10/1986. Sau khi trống đồng được phát hiện đưa về bảo quản tại Bảo tàng tỉnh Hà Bắc, năm 1997 tỉnh Bắc Ninh được tái lập, trống đồng được đưa về Bảo tàng tỉnh Bắc Ninh bảo quản, lưu giữ phục vụ công tác trưng bày giáo dục truyền thống cho các thế hệ.

Khi phát hiện mặt và tang trống còn khá nguyên vẹn, thân và chân trống bị vỡ làm nhiều mảnh. Trống có hình dáng cân đối, thanh thoát: tang phình, thân cong lõm ở giữa, chân choãi thẳng. Trống có màu xanh xám, gồm 4 phần: mặt, tang, thân và chân trống.

Mặt trống có đường kính 0,59m, cao 0,45m với nhiều hoa văn đẹp. Mặt trống loe chờm khỏi tang trống 0,5 cm. Giữa mặt trống có hình ngôi sao 12 cánh bao quanh một mặt tròn nổi, chính là núm để đánh trống đã bị vẹt giữa do sử dụng. Xen giữa các cánh sao là những họa tiết lông công, xen kẽ hoa văn chữ V úp lồng nhau có trục đối xứng được giới hạn bởi một đường chỉ đúc nổi rộng 0,5cm. Từ trong ra ngoài mặt trống còn được trang trí năm vành hoa văn khác nhau, mỗi vòng cách nhau bởi hai đường chỉ nhỏ 0,5cm tạo cho mặt trống có những đường trang trí mỹ thuật đẹp. Vành thứ nhất rộng 1,2cm là những vạch thẳng song song hướng về tâm của mặt trống. Vành thứ 2 và thứ 5 rộng 2,3cm là những vòng tròn kép đồng tâm chấm giữa. Vành thứ 3 rộng 4,3cm là vành hoa văn chủ đạo có chiều rộng bằng 2 đường hoa văn 1 và 2, trang trí hình người hóa trang long chim, đang nhảy múa rất sinh động quay đầu ra ngoài. Vành thứ 4 rộng bằng vòng 3, họa tiết trang trí là hai đôi chim mỏ dài, đuôi dài vươn mình xòe cánh bay ngược chiều kim đồng hồ, hướng mỏ ra ngoài. Xen kẽ giữa đôi chim là hoa văn hình trám giống như những con thuyền độc mộc cách điệu có mũi nhọn đang lướt. Gần mép mặt trống có 4 khối tượng cóc đơn, đúc nổi, đôi to đôi nhỏ bố cục từng cặp đối nhau, ngồi xuôi chiều kim đồng hồ.

Tang trống phình rộng hơn mặt trống rồi thót lại chính là chiếc hộp cộng hưởng khuếch đại âm thanh. Chỗ phình to nhất của tang trống được trang trí 3 vành hoa văn. Vành 1 và vành 3 là những vạch thẳng song song. Vành 2 là vòng tròn kép chấm giữa. phần dưới tang trống không có hoa văn.

Thân trống cong lõm ở giữa rồi loe ra nối với chân, trên thân bố trí 6 băng hoa văn xếp theo trục đứng, cách đều nhau, mỗi băng gồm 3 đai hoa văn như trên tang trống. Gữa thân và tang trống được gắn 2 đôi quai kép đối xứng nhau, hình dấu hỏi, trang trí hoa văn vặn thừng đã bị mờ. Hai đường chỉ khuôn đúc chia đều mỗi nửa khuôn một đôi quai

Chân trống nở choãi hình nón cụt là cửa mở để âm thanh của trống thoát ra và tỏa rộng nhanh chóng. Phần giáp chân có 3 vành hoa văn cũng được trang trí như trên tang trống. Tang, thân và chân trống được phân chia cách nhau.

Căn cứ vào kiểu dáng, hoa văn trang trí, kỹ thuật đúc bằng khuôn hai mang… trống đồng Quế Tân thuộc loại I theo cách phân loại của Heger nhưng có niên đại muộn, cách ngày nay khoảng 2300 năm.

Trống đồng Quế Tân là hiện vật quý hiếm phát hiện trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. Những đường nét, họa tiết trang trí hình người nhảy múa, chim bay lượn, mặt trời tỏa sáng trên mặt trống đồng thể hiện trình độ đỉnh cao của kỹ thuật đúc trống đồng thời kỳ văn hóa Đông Sơn. Trống đồng giữ vị trí vô cùng quan trọng trong sinh hoạt đa dạng của cư dân Đông Sơn là loại hình nhạc khí dùng trong những lễ tiết lớn của cả cộng đồng. Trống đồng còn được dùng làm đồ tùy táng chôn theo người chết, trong lễ hội cầu mùa và là biểu tượng quyền lực của tầng lớp thống trị thời kỳ Hùng Vương dựng nước. Trống đồng Quế Tân có giá trị trên nhiều phương diện phản ánh về lịch sử, văn hóa Việt Nam nói chung và văn hóa vùng Bắc Ninh - Kinh Bắc nói riêng.