KỶ NIỆM 192 NĂM NGÀY THÀNH LẬP TỈNH BẮC NINH

Quá trình hình thành và phát triển tỉnh Bắc Ninh

         1. Bắc Ninh trong lịch sử

       Bắc Ninh được hình thành từ lâu đời, thời Nhà nước Văn Lang - nhà nước sơ khai đầu tiên của Việt Nam, Bắc Ninh thuộc bộ Vũ Ninh.

         Thời kỳ Bắc thuộc, Bắc Ninh gồm hai huyện lớn (Luy Lâu và Long Biên) của quận Giao Chỉ, sau đổi là Giao Châu. Trị sở của quận đóng ở Luy Lâu (nay thuộc xã Thanh Khương, huyện Thuận Thành). Bắc Ninh trở thành trung tâm hành chính, trung tâm kinh tế - thương mại của Châu Giao. Đầu thời Đường, Bắc Ninh được gộp trong địa phận Giao Châu, Đạo Châu, Long Châu thuộc Giao Châu đô hộ phủ, sau thuộc An Nam đô hộ phủ.

        Thời Lý - Trần, vùng Bắc Ninh thuộc Lộ Bắc Giang. Đến thời Lê, Bắc Ninh thuộc đạo thừa tuyên Bắc Giang, sau đổi thành thừa tuyên Kinh Bắc. Năm 1490, thừa tuyên Kinh Bắc trở thành xứ Kinh Bắc. Đến đầu Nhà Nguyễn vẫn gọi là xứ Kinh Bắc, sau đổi là Trấn Kinh Bắc. Năm Minh Mệnh thứ 3 (1822) đổi là trấn Bắc Ninh.

         2. Tỉnh Bắc Ninh được thành lập

        Ngày 4/11/1831, năm Minh Mệnh thứ 12, nhà Nguyễn chia định địa hạt thành 18 tỉnh. Tỉnh Bắc Ninh gồm 4 phủ (Từ Sơn, Thiên Phúc, Thuận An, Lạng Giang) với 20 huyện (Tiên Du, Võ Giàng, Quế Dương, Yên Phong, Đông Ngàn, Thiên Phúc, Kim Hoa, Hiệp Hòa, Việt Yên, Lương Tài, Gia Lâm, Văn Giang, Gia Bình, Siêu Loại, Yên Thế, Yên Dũng, Bảo Lộc, Hữu Lũng, Phượng Nhãn, Lục Ngạn).

          Tháng 10 năm 1895, thực dân Pháp chia tỉnh Bắc Ninh thành 2 tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang. Tỉnh Bắc Ninh gồm hai phủ (Thuận Thành, Từ Sơn) với 10 huyện (Đông Ngàn, Tiên Du, Gia Lâm, Văn Giang, Siêu Loại, Gia Bình, Lương Tài, Quế Dương, Võ Giàng, Yên Phong).

        Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công, Bắc Ninh là đơn vị hành chính cấp tỉnh, trực thuộc Ủy ban hành chính Bắc Bộ, rồi Ủy ban hành chính Liên khu I, Liên khu Việt Bắc. 

        Do điều chỉnh về địa giới hành chính, đến tháng 01/1950, tỉnh Bắc Ninh gồm 9 huyện: Yên Phong, Quế Dương, Thuận Thành, Tiên Du, Lang Tài, Võ Giàng, Từ Sơn, Gia Bình, Gia Lâm với (138 xã).

         Để thuận lợi cho việc chỉ đạo, quản lý, Quốc hội, Chính phủ đã quyết định điều chỉnh địa giới các huyện, xã của tỉnh Bắc Ninh như sau:

          Tháng 4/1961, 29 xã, thị trấn thuộc tỉnh Bắc Ninh gồm cả huyện Gia Lâm (15 xã), 11 xã thuộc huyện Từ Sơn, 2 xã thuộc huyện Tiên Du và 2 xã thuộc huyện Thuận Thành nhập vào Hà Nội.

           Tháng 8/1961, sáp nhập hai huyện Quế Dương và Võ Giàng thành huyện Quế Võ.

          Tháng 3/1963, huyện Tiên Sơn ra đời trên cơ sở hợp nhất hai huyện Tiên Du và Từ Sơn sau khi đã chuyển một số xã sang Gia Lâm và Đông Anh.

          Ngày 01/4/1963, tỉnh Hà Bắc chính thức hoạt động theo đơn vị hành chính mới, trung tâm tỉnh lỵ đóng ở thị xã Bắc Giang theo Nghị quyết Quốc hội khóa II, ngày 27/10/1962 trên cơ sở hợp nhất hai tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang. Tỉnh Hà Bắc gồm 14 huyện và 2 thị xã.

           3. Tỉnh Bắc Ninh được tái lập

          Ngày 6/11/1996 tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa IX đã ra Quyết định phê chuẩn việc tái lập hai tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang. Ngày 01/01/1997, tỉnh Bắc Ninh chính thức hoạt động theo đơn vị hành chính mới. Thị xã Bắc Ninh trở thành thị xã tỉnh lỵ. Tỉnh Bắc Ninh có diện tích là 822,7km2 gồm 5 huyện và 1 thị xã, với 123 xã, phường, thị trấn.

         Từ ngày 01/9/1999, huyện Gia Lương tách thành hai huyện Gia Bình và Lương Tài; huyện Tiên Sơn tách thành hai huyện Từ Sơn và Tiên Du. Thời điểm này tỉnh Bắc Ninh có 7 huyện và 1 thị xã, với 125 xã, phường, thị trấn.

           Ngày 26/01/2006, thành lập thành phố Bắc Ninh trực thuộc tỉnh Bắc Ninh với 10 đơn vị hành chính trực thuộc.

           Ngày 24/9/2008, thành lập thị xã Từ Sơn, với 12 đơn vị hành chính trực thuộc.

         Ngày 25/6/2014, thành phố Bắc Ninh được công nhận là đô thị loại II trực thuộc tỉnh Bắc Ninh, với 19 đơn vị hành chính trực thuộc.

           Ngày 22/9/2021, thành lập thành phố Từ Sơn thuộc tỉnh Bắc Ninh với 12 đơn vị hành chính trực thuộc.

           Ngày 13/2/2023, thành lập thị xã Quế Võ và thị xã Thuận Thành.

          Đến nay, tỉnh Bắc Ninh có 8 đơn vị hành chính cấp huyện, gồm 2 thành phố: Bắc Ninh, Từ Sơn; 2 thị xã: Quế Võ, Thuận Thành và 4 huyện: Tiên Du, Yên Phong, Gia Bình, Lương Tài; với 126 xã, phường, thị trấn.

        Sau hơn 25 năm tái lập tỉnh, Bắc Ninh đã cơ bản trở thành tỉnh công nghiệp theo hướng hiện đại với nhiều chỉ tiêu kinh tế - xã hội trong nhóm các tỉnh, thành phố dẫn đầu cả nước, cơ sở hạ tầng được đầu tư đồng bộ, hiện đại, diện mạo đô thị, nông thôn phát triển; môi trường được quan tâm bảo vệ; hệ thống chính trị được củng cố, đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân được nâng lên rõ rệt.

        Hiện nay, tỉnh Bắc Ninh đang tiếp tục đẩy mạnh thực hiện các giải pháp chiến lược, đột phá, từng bước xây dựng chính quyền điện tử và thành phố thông minh; phấn đấu xây dựng tỉnh Bắc Ninh phát triển nhanh và bền vững, trở thành thành phố trực thuộc Trung ương theo hướng văn minh, hiện đại.

         Trải qua các thời kỳ lịch sử, Bắc Ninh đã nhiều lần chia tách, sáp nhập và thay đổi về tên gọi, ranh giới địa lý khác nhau; tuy nhiên, tỉnh Bắc Ninh vẫn luôn khẳng định là vùng đất “mỹ tục khả phong”, “địa linh nhân kiệt”, giàu truyền thống lịch sử, văn hiến và cách mạng.