Tác phẩm Tự chỉ trích của Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ

Nhân kỷ niệm 110 năm ngày sinh Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ (9/7/1912- 9/7/2022), 83 năm tác phẩm Tự chỉ trích được ấn hành (7/1939- 7/2022), Bảo tàng Bắc Ninh xin giới thiệu tác phẩm Tự chỉ trích do đồng chí Nguyễn Văn Cừ viết vào tháng 6/1939 với bút danh Trí Cường, in trong Tập sách Dân chúng, xuất bản tháng 7/1939. Tác phẩm Tự chỉ trích đã thể hiện Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ là một nhà lãnh đạo có tầm chiến lược, linh hoạt và sáng tạo trong chỉ đạo thực tiễn. Tác phẩm này còn toát lên năng lực tư duy lý luận của Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ trong tình thế cách mạng đòi hỏi Đảng phải vươn lên ngang tầm, trong tổng kết thực tiễn để sáng tạo lý luận xây dựng Đảng. Tự chỉ trích đã trở thành một tác phẩm lý luận chính trị kinh điển bàn về tự phê bình và phê bình trong Đảng, góp phần to lớn trong công tác xây dựng và chỉnh đốn Đảng, là tác phẩm xuất sắc, có vị trí quan trọng trong kho tàng lý luận của Đảng ta và cách mạng Việt Nam.

Cuốn Tự chỉ trích do đồng chí Nguyễn Văn Cừ biên soạn sau cuộc tổng tuyển cử Hội đồng quản hạt ở Nam Kỳ, năm 1939.

(Nguồn: Ảnh tư liệu)

1.Hoàn cảnh ra đời tác phẩm:

Tự chỉ trích ra đời trong một hoàn cảnh lịch sử đặc biệt. Trên thế giới, chủ nghĩa phát xít tạm thời thắng thế ở một số nước, ráo riết chuẩn bị chiến tranh, trở thành thách thức to lớn đối với hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội.

Ở trong nước, Đảng Cộng sản Đông Dương trong quá trình thực hiện sách lược mới có lúc, có nơi biểu hiện bệnh “tả” khuynh cô độc, hẹp hòi trong việc liên hiệp hành động với các đảng phái tư sản và cải lương, đồng thời cũng xuất hiện tư tưởng hữu khuynh, không mạnh dạn đấu tranh với xu hướng phản động trong phái quốc gia cải lương. Một vài nơi thỏa hiệp vô nguyên tắc, liên hiệp hành động với nhóm Trốtxkít mà không lường hết hậu quả lâu dài. Đấu tranh nghị trường giành được một số thắng lợi bước đầu, song đã có những lệch lạc: hoặc không đấu tranh mạnh mẽ cho quyền lợi dân sinh, dân chủ, hoặc từ chức, tẩy chay các Viện dân biểu. Đáng chú ý là trong cuộc tuyển cử Hội đồng Quản hạt Nam kỳ (16/4/1939), các ứng viên của Mặt trận Dân chủ không trúng cử, các phần tử Trốtxkít lại giành được đa số phiếu và thắng cử. Trong nội bộ Đảng có nhiều ý kiến bất đồng, có đảng viên đã viết bài đăng báo, công kích lẫn nhau, thậm chí nhận xét sai lệch về đường lối chính sách của Đảng.

Để tiếp tục đưa cách mạng tiến lên, vấn đề đặt ra lúc này là phải giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa dân tộc và giai cấp; vấn đề mục tiêu và phương pháp cách mạng; vấn đề xây dựng, chỉnh đốn Đảng, uốn nắn những lệch lạc trong phong trào dân chủ, tăng cường sự thống nhất ý chí và hành động trong Đảng; đồng thời cần tổng kết những kinh nghiệm của Đảng trong thời kỳ Mặt trận dân chủ. Do vậy, trước khi vào Nam chỉ đạo và chuẩn bị Hội nghị Trung ương (tháng 11/1939), Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ tạm lánh trong gác xép sân thượng của Nhà băng Đông Dương (nay là Trụ sở Ngân hàng quốc gia Việt Nam). Tại đây, đồng chí đã hoàn thành bản thảo tác phẩm tác phẩm Tự chỉ trích vào tháng 6/1939, sau đó đưa cho các đồng chí: Tô Hiệu, Đặng Xuân Khu, Võ Nguyên Giáp, Đặng Thai Mai... đọc và tham gia ý kiến. Tháng 7/1939, tác phẩm Tự chỉ trích được ấn hành tạo ra tiếng vang lớn, góp phần đáp ứng một đòi hỏi rất cấp bách khi đất nước sắp bước vào một thời kỳ hết sức quan trọng, đó là yêu cầu thực hiện cho bằng được sự thống nhất tư tưởng và tổ chức trong Đảng.

Tranh minh họa đồng chí Nguyễn Văn Cừ đang ngồi viết tác phẩm “Tự chỉ trích”

(Nguồn: Khu di tích lưu niệm Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ)

2.Nội dung tác phẩm:

Tác phẩm Tự chỉ trích bao gồm 36 trang, nội dung chia làm 4 phần:  1. Nguyên tắc tự phê bình và phê bình của Đảng; 2. Bài học về cuộc tuyển cử Hội đồng Quản hạt Nam Kỳ; 3. Đấu tranh về bảo vệ đường lối Mặt trận Dân chủ của Đảng chống tả khuynh và hữu khuynh; 4. Tóm tắt đường lối chiến lược và sách lược của Mặt trận Dân chủ Đông Dương.

Trong tác phẩm, đồng chí nhấn mạnh: mục đích của tác phẩm “Tự chỉ trích” là thông qua việc phê bình và tự phê bình trong Đảng để “tìm ra những nguyên nhân thất bại và nghiên cứu phương pháp sửa lỗi và tiến thủ”*. Đồng chí Nguyễn Văn Cừ đã chỉ rõ “Người cộng sản có bổn phận nói sự thật với quần chúng, dẫn đường cho quần chúng chớ không phải theo đuôi họ, hay phỉnh họ… Và dẫu cho có sai lầm, có thất bại thì phải có can đảm “mở to mắt ra nhìn sự thật”*; “Chúng ta không bao giờ có thể đổ hết những nguyên nhân thất bại cho việc quân thù đàn áp và cử tri chưa giác ngộ. Chúng ta phải biết nhìn nhận những khuyết điểm về chủ quan mà chính ta gây ra, chính ta phải chịu hoàn toàn trách nhiệm”*. Đồng chí nhấn mạnh: “Phê bình Đảng là để thống nhất tư tưởng, để rèn luyện mình, để đề cao uy tín và ảnh hưởng của Đảng, nhằm làm cho Đảng ngày càng mạnh và cách mạng ngày càng phát triển. Muốn vậy, phê bình phải nắm vững mục đích xây dựng Đảng, xây dựng đồng chí mình, không được đả kích hoặc cường điệu những sai lầm khuyết điểm của đồng chí mình”*.

Về nội dung đấu tranh phê bình và tự phê bình, đồng chí Nguyễn Văn Cừ cho rằng: “Đảng có bổn phận phải phân tích xác thực hoàn cảnh, không bi quan, hoảng hốt mà cũng không đắc chí tự mãn để tìm ra những nguyên nhân thất bại và nghiên cứu phương pháp sửa chữa và tiến thủ”*. Đồng thời phải thấy rõ khuyết điểm, sai lầm để uốn nắn, sửa chữa và chiến thắng những lệch lạc, sai lầm, khuyết điểm trong phong trào dân chủ như chủ quan, tả khuynh, hữu khuynh, nội bộ mất đoàn kết; sai lầm trong phương thức vận động quần chúng… Những sai lầm, khuyết điểm này ảnh hưởng rất nghiêm trọng tới việc thực hiện các mục tiêu chiến lược và sách lược cách mạng của Đảng, lăm le rời bỏ những nguyên tắc cách mệnh.

Tác phẩm “Tự chỉ trích” cũng chỉ ra phương pháp phê bình và tự phê bình là: “… phải tôn trọng sự thật, công khai, mạnh dạn, thành thực vạch những lỗi lầm của mình và tìm phương châm sửa đổi, (…), như thế không phải làm yếu Đảng, mà là làm cho Đảng được thống nhất, mạnh mẽ. Làm như thế không sợ bị địch lợi dụng, chửi rủa, vu cáo cho Đảng, không sợ nối giáo cho giặc…”*. Đồng chí còn nhấn mạnh: “Không mạnh dạn, thẳng thắn đấu tranh phê bình và tự phê bình trong Đảng thì đó không phải một Đảng tiền phong cách mạng mà là một Đảng hoạt đầu cải lương”*. Và chỉ rõ: “Mỗi đảng viên có quyền tự do thảo luận, tự do chỉ trích, miễn là sự thảo luận luôn luôn mang tinh thần Bôn-sê-vich, không làm giảm uy tín của Đảng, nhằm làm cho kẻ thù không thể hí hửng tìm ở đây một sự chia rẽ hay mầm bè phái gì giữa những người cộng sản”*. Vì vậy, “Phê bình và tự phê bình phải đặt lợi ích của Đảng, của dân tộc lên trên hết…”; “Phải đứng về lợi ích, về công cuộc của dân chúng mà chỉ trích những khuyết điểm…”*; tuyệt đối không được “… đem ý kiến riêng - dù cho đúng - đối chọi với Đảng, vin vào một vài khuyết điểm mà mạt sát Đảng, phá hoại ảnh hưởng của Đảng, giao mối hoài nghi, lộn xộn trong quần chúng, gây mầm bè phái, chia rẽ trong hàng ngũ Đảng”*.

Qua Tự chỉ trích, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ đã thể hiện là một lãnh tụ cộng sản linh hoạt, sáng tạo, có tầm chiến lược, song tuyệt đối trung thành với nguyên tắc Đảng.

3.Giá trị lịch sử và ý nghĩa của tác phẩm:

Tự chỉ trích” một tác phẩm không chỉ thể hiện sự sắc sảo về chính trị, lý luận và thực tiễn để tìm ra những nguyên nhân thất bại và nghiên cứu phương pháp sửa lỗi và tiến thủ, còn chỉ dẫn cho chúng ta về tính đảng, tính nguyên tắc, tính kiên định cách mạng, cũng như về đạo đức trong phê bình và tự phê bình.

Tác phẩm đã góp phần quan trọng vào việc giáo dục, giác ngộ chính trị cho đảng viên, tập hợp lực lượng quần chúng trong Mặt trận Dân chủ Đông Dương, chống lại bọn Tờ-rốt-kít và khắc phục tình trạng bất đồng ý kiến xuất hiện trong Đảng lúc đó. Chính Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ đã trực tiếp tham gia vào cuộc bút chiến phê phán những sai lầm “tả” khuynh về quan điểm chính trị, sai lầm về nguyên tắc tổ chức, về phê bình và tự phê bình, về đoàn kết trong Đảng. Đồng thời xác định rõ những vấn đề chiến lược, sách lược của Đảng. Những bài báo, đặc biệt là tác phẩm “Tự chỉ trích” do Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ viết thể hiện nhuần nhuyễn Chủ nghĩa Mác - Lênin về những vấn đề chiến lược, chỉ đạo chiến lược trong phong trào cách mạng. Đây là một tác phẩm tổng kết thực tiễn sâu sắc, đóng góp quý báu vào kho tàng lý luận của Đảng ta.

 Tự chỉ trích còn có giá trị chuẩn bị về mặt lý luận và tư tưởng cho thành công của Hội nghị toàn thể Ban Chấp hành Trung ương tháng 11/1939, tức là hai tháng sau chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ. Trong hội nghị này, Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ và Ban Chấp hành Trung ương đã nhanh chóng quyết định chuyển hướng chiến lược và phương pháp cách mạng của Đảng phù hợp với thực tiễn thời cuộc lúc đó.   

Hơn nửa thế kỷ qua, Tự chỉ trích đã trở thành một ấn phẩm lý luận chính trị nổi tiếng; tác phẩm đã nêu tấm gương sáng về tính chiến đấu, về việc thực hiện nguyên tắc tự phê bình và phê bình trong Đảng, đã góp phần uốn nắn những lệch lạc trong phong trào cách mạng và dân chủ, tăng cường sự thống nhất ý chí và hành động trong Đảng; kiên quyết đấu tranh chống lại mọi biểu hiện cơ hội chủ nghĩa, cả tả khuynh và hữu khuynh, bảo đảm tính đúng đắn, trong sáng và tất thắng của đường lối chính trị của Đảng. Tác phẩm là văn kiện tổng kết những kinh nghiệm phong phú về việc thực hiện chính sách mặt trận của Đảng, thể hiện tầm nhìn chiến lược, nó không chỉ có giá trị củng cố niềm tin, tăng cường sự thống nhất ý chí và hành động của toàn Đảng lúc bấy giờ, mà còn có giá trị thực tiễn to lớn; là cẩm nang của Đảng trong mọi thời kỳ về xây dựng, củng cố sự đoàn kết thống nhất và sức chiến đấu của Đảng nhất là trong công cuộc đổi mới, hội nhập hiện nay.

Chú thích:

(*) Trích Tác phẩm “Tự chỉ trích” - Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, H. 2000./.